A esquerda e o seu amor polos substantivos

Eu son materialista. Polo tanto non creo nas ideas, nos pensamentos ou nos conceptos separados da materia. Un non razoa por ter alma, senón por ter cerebro. Como intento ser o máis coherente posíbel co meu credo filosófico, non só o aplico a cuestións metafísicas senón tamén a asuntos concretos da sociedade na que vivo. Cando critico as cousas que non me gustan e reclamo cambios, fágoo para conseguir algún tipo de mudanza material con implicación na realidade que podo ver. Eu cría que este era un principio compartido tradicionalmente pola esquerda. Pero nos últimos tempos véñome a dar conta de que o que máis gusta é discutir sobre termos, ideas e conceptos que teñen pouca ou ningunha influencia na vida material das persoas. Pódenselle dedicar horas a debater se o termo “esquerda socialista” é máis acaido que “esquerda transformadora” e tan só un minutos á concreción programática que acompaña a definición ideolóxica.

Esta predilección polo que non deixan de ser debates léxicos ten, tristemente, implicacións moi reais na práctica política das organizacións. Sacralízanse unha serie de termos e expresións que forman parte da fraseoloxía considerada “de esquerdas”, aínda que despois non vaian servir para acadar ningún obxectivo concreto. Non se é máis transformador por utilizar moitas veces a palabra socialismo, nin tampouco se é máis soberanista por repetir até a saciedade o termo “autodeterminación”. O que define a coherencia e a utilidade dunha determinada práctica política é o avance na consecución de obxectivos programáticos, independentemente da terminoloxía que se empregue. Pola contra, ficar nese ideoloxismo baleiro de definición manualesca e vocabulario “da boa ortodoxia”, non deixan de recordarme ao idealismo filosófico. É dicir, a primar o intanxíbel fronte as cuestións concretas e reais. 

Nun contexto no que a esquerda política vai de derrota en derrota e no que ao mesmo tempo se están a producir enormes retrocesos sociais, tórnase imprescindíbel facer certas mudanzas de calado. Abandonar o amor pola guerra de substantivos e construír un programa que guíe a acción diaria e que sirva para marcar a axenda política. A dereita puxo aos movementos progresistas nunha posición exclusivamente resistencialista diante das súas políticas, anulando toda capacidade de tomar a iniciativa. Non temos máis que ollar cara o debate en torno ao límite do déficit. Nos tres anos que levamos de crise só o neoliberalismo foi quen de pór enriba da mesa as súas alternativas. Do outro lado non se puido, por poñer un exemplo, situar a reforma fiscal no eixo do debate político. 

Calquera oportunidade de reconstrución da esquerda pasa necesariamente por que sexa capaz de propor alternativas reais que inflúan na vida material da cidadanía. A ideoloxía non é un fin en si mesmo, senón que é o prisma que permite ollar e analizar a realidade para despois facer propostas para o cambio. Como dicía o vicepresdiente de Bolivia, Álvaro García Linera, “cando un fala de socialismo está a falar de algo que sexa distinto ao que estamos a vivir. Podemos colocarlle outro nome. Se a alguén non lle gusta a palabra socialismo que lle coloque comunitarismo, se non lle gusta comunitarismo, que lle coloque o nome de bo vivir, non hai ningún problema, non nos imos pelexar polos nomes”. 

Se a esquerda non é quen de asumir isto, no canto de ter organizacións transformadoras o máximo ao que pode aspirar é a ter un cacao mental de tamaño descomunal.